Schenking SINT-collectie Eugenie Boer
Eugenie Boer was een onderzoekster en een vooraanstaand kenner van het sinterklaasfeest in Nederland. Ze heeft een aantal belangrijke publicaties daarover op haar naam staan. Ook organiseerde ze drie Sint-Nicolaastentoonstellingen.
Eugenie Boer
Eugenie Boer studeerde eerst Nederlandse taal- en letterkunde in Leiden. Na haar afstuderen in 1973 werkte ze jarenlang als docente in het onderwijs. In 1992 studeerde ze ook af in de kunstgeschiedenis, eveneens in Leiden.
Fascinatie voor de boeken van Louis Couperus èn voor Sint-Nicolaas vormde een rode draad in haar leven. Ze las bijvoorbeeld uit Couperus’ roman Eline Vere (1889) graag het hoofdstuk voor waarin Sint-Nicolaas en zijn zwarte page een Haagse familie bezoeken.
Van 1997 tot 2008 was Eugenie Boer conservator van het Louis Couperus Museum in Den Haag. Daar organiseerde ze vijf tentoonstellingen over de schrijver. Ook verschenen van haar hand diverse publicaties over Couperus en zijn werk. Aan het standdaardwerk Den Haag. Geschiedenis van de stad droeg ze een hoofdstuk bij over de Haagse roman. In 2008 werd haar de jaarlijkse Couperuspenning uitgereikt. Ze was lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in Leiden.
Eugenie Boer en Sint-Nicolaas
Over Sint-Nicolaas organiseerde Eugenie Boer drie tentoonstellingen, met als hoogtepunt de grote tentoonstelling ‘Sint-Nicolaas op bezoek. Van historische Nicolaas tot moderne Sinterklaas’ in Museum Catharijneconvent in Utrecht in 2009.
In haar gedegen en levendig geschreven publicaties haalde ze uit de (kinder-)literatuur of de beeldende kunst steeds bijzondere gegevens over het Sint-Nicolaasfeest naar voren. Die interpreteerde ze tegen de achtergrond van bredere culturele ontwikkelingen.
Naast publicaties, ook voor een breed publiek, over het sinterklaasfeest in Nederland door de eeuwen heen schreef Eugenie Boer over specialistische onderwerpen in vaktijdschriften. Voorbeelden daarvan zijn haar artikelen over de verschillen tussen de schilderijen die Jan Steen maakte van het Sint-Nicolaasfeest maakte en over de negentiende-eeuwse auteur Potgieter en het sinterklaasfeest. Ook publiceerde ze als eerste over de wandschilderingen die Jan Dunselman begin twintigste eeuw over het leven van de heilige Nicolaas maakte in de St-Nicolaaskerk aan de Prins Hendrikkade in Amsterdam.
Zwarte Piet
Misschien wel haar belangrijkste bijdrage leverde Eugenie Boer aan het onderzoek naar Zwarte Piet. Over de vraag hoe we aan Zwarte Piet komen, ging haar doctoraalscriptie kunstgeschiedenis (1992). Ze stelde vast dat Sint-Nicolaas pas in het midden van de 19e eeuw een zwarte knecht krijgt, in een geïllustreerd kinderboekje. Dat was de eerste uitgave van Sint Nikolaas en zijn knecht van Jan Schenkman.
Ze wierp de originele hypothese op dat de toevoeging van een zwarte man als knecht van Sint-Nicolaas zijn oorsprong zou kunnen hebben in de schilderkunst van de 17e en 18e eeuw. Aanzienlijke personen lieten zich toen, ook in Nederland, als statussymbool graag met een zwarte bediende portretteren. In die beeldtraditie, veronderstelde ze, vond de illustrator van het boekje misschien zijn inspiratie. Ze publiceerde ze haar bevindingen in een wetenschappelijk artikel getiteld “Nieuw licht op Zwarte Piet’ (1993), dat werd voorafgegaan door een artikel in NRC Handelsblad in 1992.
John Helsloot